گیربکس چیست ؟ و چرا برای خودروها اهمیت دارد؟ برای رانندگان، گیربکس و پیشرانه مهمترین تجهیزات فنی خودرو محسوب میشوند. هرچند که عملکرد سیستم تولید کنندهی قدرت و گشتاور، نسبتا ساده به نظر میرسد؛ گیربکس و ادوات انتقال نیرو، از تنوع و پیچیدگی بیشتری برخوردار هستند.
گیربکس چیست ؟ و چرا برای خودروها اهمیت دارد؟
در علم مکانیک، گیربکس یا جعبه دنده، میتواند بسیار ساده و ابتدایی باشد. به عنوان مثال، محفظهای متشکل از 2 چرخ دنده که با هم درگیر شوند و متناسب با یکدیگر بچرخند، تشکیل یک گیربکس میدهند. عبارتTransmission در زبان انگلیسی به عنوان معادلی برای گیربکس (Gearbox) و متعلقات آن به کار میرود و سیستم انتقال نیرو، معنی میدهد.
هدف اصلی از حضور جعبه دنده در خودروها، انتقال قدرت با سرعت و گشتاور متغییر است. پیشرانه، نقش تولید کنندهی قدرت و گشتاور در دور موتورهای متفاوت را برعهده دارد؛ درحالیکه گیربکس با اعمال تغییر بر گشتاور خروجی، سرعت نهایی (روی چرخها یا میل گاردان) را تعیین میکند. به هنگام شروع حرکت، خودرو به گشتاور بالا و سرعت پایین احتیاج دارد، سپس با هدف افزایش سرعت خودرو، انتقال نیروی پیشرانه از طریق دیگر دندههای گیربکس انجام میشود. به زبان ساده، دندههای درگیر در زمان شروع حرکت، بزرگ تر هستند تا سرعت گردش کمتر و گشتاور بالاتر انتقال دهند. در سرعتهای بالاتر خودرو، گیربکس از دندههایی با قطر کوچک تر استفاده می کند تا سرعت گردش بیشتری داشته باشند.
برای عامه ی مردم، گیربکسها صرفا 2 نوع هستند: دستی و اتوماتیک. طبیعتا، نوع اول نیاز به دسته دنده و نیروی فیزیکی راننده برای تعویض دنده دارد و نوع دوم، بدون دخالت سرنشین، با توجه به سرعت خودرو، دندهی مناسب را اعمال میکند. این تجهیزات، خود دارای انواع مختلف با قطعات مشترک یا متمایز هستند که در ادامه به توضیح کوتاه آنها می پردازیم.
مهمترین انواع گیربکسهای دستی
گیربکس چیست ؟ و چرا برای خودروها اهمیت دارد؟
جعبه دنده های غیر اتوماتیک از نظر عملکرد، 2 نوع هستند. در خودروهای امروزی، می توان دندهها را بدون ترتیب تعویض کرد و مثلا گیربکس را از دندهی 2 به دندهی 4 رساند؛ اما بسیاری از مدلهای قدیمی و موتورسیکلتهای مدرن، از جعبه دندههای ترتیبی استفاده میکنند. تعویض دنده با گیربکسهای ترتیبی، ساده تر است و فقط به راننده اجازه میدهد تا یک دنده بالاتر یا پایین تر را انتخاب کند. این مدل، امروزه برای موتورسیکلتها و خودروهای مسابقهای، کاربرد دارد.
مهمترین انواع گیربکسهای اتوماتیک
گیربکس چیست ؟ و چرا برای خودروها اهمیت دارد؟
برای مصرفکننده، 2 نوع جعبه دنده ی خودکار در بازار وجود دارد که اصطلاحا استاندارد و CVT نامیده میشوند. البته گیربکسهای اتوماتیک با دندههای متغیر هم، انواع مختلف دارند؛ اما در مجموع، نسبت به نمونههای CVT تفاوت ساختاری دارند.
گیربکس چیست ؟ و چرا برای خودروها اهمیت دارد؟
اساس کار گیربکسهای اتوماتیک استاندارد، مشابه با جعبه دندههای دستی و البته، بی نیاز از فشار بر اهرم تغییر دهنده ی سرعت است؛ اما در مدل CVT، دندههای مختلف وجود ندارند و ظاهرا، سیستم انتفال نیرو فقط با یک دنده کار میکند. از دیدگاه فنی، این نوع از گیربکسهای اتوماتیک، دارای بینهایت دنده هستند و به همین دلیل، تعویض دنده در آنها، اصلا احساس نمیشود. مدل CVT، دارای 2 پولی (قرقره) است که با تسمهای به یکدیگر متصل شدهاند. با این ترفند، نزدیک یا دور شدن پولیها از هم، منجر به اعمال تغییر بر سرعت چرخش تسمه میشود تا سرعتهای متفاوت با گشتاورهای متنوع، حاصل شود.
مزایا و معایب گیربکسهای دستی و اتوماتیک
فراتر از راحتی راننده در خودروی مجهز به جعبهدندهی خودکار، تفاوتهای مهمی در عملکرد خودرو با گیربکس دستی یا اتوماتیک وجود دارد. به عنوان مثال، اگر خودروهایی با شرایط فنی یکسان و جعبهدندههای متفاوت داشته باشیم؛ با گیربکسهای دستی میتوان به شتابگیری بهتر و مصرف سوخت کمتر رسید. این موضوع، به وضوح در بروشورهای رسمی خودروسازان برای مدلهای مختلف، اعلام شده است. علاوه بر این، قیمت نهایی و هزینهی تعمیر گیربکسهای دستی هم، کمتر از نمونههای اتوماتیک خواهد بود.
گیربکس چیست ؟ و چرا برای خودروها اهمیت دارد؟
افزایش ایمنی و تمرکز راننده بر جاده، دیگر نکتهی مهم در گیربکسهای اتوماتیک است. با آزاد بودن دستها و قرار گفتن آنها روی فرمان، حواس پرتی راننده برای تعویض دنده، رفع میشود. همچنین، نیازی به درگیر شدن پای چپ برای فشردن پدال کلاچ، نیست. این مزیت، هنگام رانندگی در ترافیک یا عبور از شیبهای تند خارج شهر، اهمیت پیدا میکند.
با توجه به سبک رانندگی و علایق شخصی مالک خودرو، مدلهای مجهز به جعبهدندهی دستی یا اتوماتیک خریداری میشوند. هرچند که محصولات سوپراسپرت و گرانقیمت، مجهز به گیربکسهای اتوماتیک با سرعت بسیار بالا در تعویض دنده هستند، معمولا جعبه دندههای خودکار در مدلهای اقتصادی با کلاس قیمتی پایینتر، کند عمل میکنند. به همین دلیل، بسیاری افراد، خصوصا طرفداران مدلهای اسپرت، نمونههای دنده دستی را ترجیح میدهند تا سرعت واکنش و تسلط بیشتری بر عملکرد فنی خودرو داشته باشند.
گیربکس چیست ؟ و چرا برای خودروها اهمیت دارد؟
امروزه، هنوز محصولاتی پرفروش در بازار جهانی وجود دارند که صرفا با گیربکس دستی فروخته میشوند. به عنوان مثال، نسل جدید هوندا سیویک، در گرانترین نمونه با کد تایپ R، همراه جعبه دندهی خودکار، قابل خرید نیست.
در صورت داشتن هرگونه سوال در زمینه گیربکس اتومات خودروی خود باما تماس بگیرید و راهنمایی بگیرید.
خودروهای آتی بازار،مشخصات مدل اتوماتیک K132 ،نکات مهم در رانندگی با ماشین اتوماتیک :گیربکس اتوماتیک، بدون شک یکی از بزرگترین اختراعها در صنعت خودروی دنیا محسوب میشود. به لطف ایمنی بالایی که این اختراع برای خودروها به ارمغان آورد، میتوان با جرات گفت که گیربکس اتومات، فصلی جدید توانست در دفتر صنعت خودرو بگشاید. این نوع گیربکس نه تنها محبوب رانندگان حرفهای است، بلکه کسانی که خیلی تواناییهای رانندگی بالایی ندارند هم آن را میپسندند. ولی سوالی که مطرح میشود این که، آیا این بزرگترین اختراع تاریخ خودرو، میتواند ایمنی کاملی را برای راننده به ارمغان بیاورد؟ متاسفانه پاسخ منفی است.
اگر چه گیربکس اتومات بسیار ایمن میباشد، ولی برخی موارد هستند که هنگام رانندگی با یک خودروی اتوماتیک نباید آنها را انجام دهید.
خلاص کردن دنده در سرازیری
این کار اجازه شتاب گیری به شما نخواهد داد و سرعت خودرو را کمتر میکند. با این کار، منبع روغن گیربکس قطع شده و خبری از روان کاری برای عملکرد مطلوب و مناسب گیربکس نخواهد بود. نتیجه این کار افزایش احتمال خراب شدن گیربکس اتومات است. به همین دلیل، ما توصیه میکنیم این عادت اشتباه را دیگر هیچ وقت انجام ندهید. برخی اعتقاد دارند این کار سب صرفه جویی در مصرف سوخت میشود. در پاسخ آنها همین بس که هزینه سوخت کمتر را باید با پرداخت هزینههای بالا برای تعمیر گیربکس اتومات خودروی خود جبران کنید.
خودروهای آتی بازار،مشخصات مدل اتوماتیک K132
گاز دادن درجا قبل از قرار دادن دسته دنده روی D
در دوران نوجوانی همه ما حتی یک بار هم که شده این کار را با خودروی پدرمان انجام دادهایم. ولی اکنون، دیگر قرار نیست والدین ما هزینه تعمیر گیربکس اتومات خودرو را بپردازند! این کار شوک بزرگی به گیربکس میدهد که میتواند منجر به افزایش اصطکاک میان قطعات داخل گیربکس و موتور شود؛ موضوعی که نهایتاً منجر به خراب شدن آنها خواهد شد.
تغییر وضعیت دنده هنگامی که خودرو در حال حرکت است
این کار سبب تغییر حالت قطعات گیربکس با سرعت بیشتر میشود و نهایتاً، طول عمر مفید گیربکس اتومات را کاهش خواهد داد. برای نگه داشتن خودرو بهتر است از سیستم ترمز کمک بگیرید. برخی افراد بدون گرفتن پدال ترمز اقدام به قرار دادن دسته دنده در حالت پارک میکنند که این کار به نوبه خود، برای گیربکس مضر است.
قرار دادن دنده روی حالت N پشت چراغ قرمز
بسیاری از افراد برای کاهش مصرف سوخت و محافظت از سیستم انتقال قدرت در برابر استهلاک بالا این کار را انجام میدهند. در واقع، اگر دنده را روی D نگاه داشته و پایتان را روی پدال ترمز فشار دهید، میزان استهلاک گیربکس کمتر خواهد بود. آسیب واقعی به گیربکس هنگام قرار دادن دنده روی N و خارج کردن از آن میرسد.
خودروهای آتی بازار،مشخصات مدل اتوماتیک K132
قرار دادن دنده روی P قبل از توقف کامل خودرو
قرار دادن دسته دنده در حالت پارک سبب میشود تا یک پین قفل کننده داخل دنده متصل به شفت خروجی گیربکس قرار داده شود. چرخها هم به همین شفت متصل شدهاند. از این رو، هنگامی که پین مذکور را قفل میکنید و خودرو همچنان در حال حرکت است، ریسک شکستن پین قفل کننده وجود دارد.
تحت فشار دادن موتور قبل از گرم شدن کامل آن
این کار، مخصوصاً در فصل زمستان یک اشتباه بزرگ است. هنگام سرد بودن هوا، روغن سنگینتر شده و بسیار آهستهتر حرکت میکند. تقریباً یک دقیقه اجازه بدهید خودرو گرم شده و روغن به داخل گیربکس و تمام قطعات آن وارد شود. اگر شما به محض روشن کردن خودرو مخصوصاً در هوای سرد، شروع به رانندگی پرسرعت بکنید، این کار سبب خراب شدن بسیاری از قطعات داخلی خودرو خواهد شد.
خودروهای آتی بازار،مشخصات مدل اتوماتیک K132
رانندگی با روغن گیربکس کم
یک خودروی اتومات برای درست کار کردن به میزان زیادی روی فشار مایعات وابسته است. یکی از نقشهای روغن گیربکس کمک به روان کاری گیربکس و خنک ماندن آن هنگام کار است. از این رو، اگر به مدت زیادی با روغن گیربکس کم رانندگی کنید، منتظر بروز مشکلات زیادی برای گیربکس اتومات خودروی خود باشید.
یک گیربکس اتوماتیک چگونه کار میکند؟
گیربکس اتومات بدون شک یکی از قویترین دستگاهها در صنعت خودرو محسوب میشود. این نوع گیربکس دنیایی کاملاً جدید برای مکانیکهای خودرو ایجاد کرده و زندگی بسیاری از رانندهها را تغییر داده است. سوالی که مطرح میشود این که؛ نحوه کار گیربکس اتومات چگونه است؟
مبدل گشتاور
خودروهای آتی بازار،مشخصات مدل اتوماتیک K132
اجزای مبدل گشتاور
گیربکس خودرو به کمک قطعهای به نام Bell Housing به موتور خودرو متصل میشود. داخل Bell Housing سیستمی به نام مبدل گشتاور وجود دارد که اجازه میدهد موتور به طور مستقل از گیربکس کار کند. برای درک نحوه کار این سیستم، بیایید نگاهی به چرخ دندههای سیارهای و مبدل گشتاور بیندازیم.
اول از همه باید با فلکس پلیت موتور آشنا شوید. این قطعه میتواند به صورت مستقیم به یک مبدل گشتاور متصل شود. از این رو، هنگامی که یک میل لنگ در حال کار کردن است، قاب مبدل گشتاور هم همراه با آن خواهد چرخید، موضوعی که میتواند خروجی موتور را به گیربکس متصل یا قطع کند.
به داخل مبدل گشتاور اگر نگاهی دقیق بیندازید میتوانید توربین، پمپ، کلاچ قفل شونده و استاتور را ببینید. در این قطعات، پمپ توربین را میچرخاند. توربین به شفت ورودی گیربکس متصل است و به کمک نیروی ویسکوزیته میچرخد. سادهتر بخواهیم بگوییم، موتور پمپها را میچرخاند که این کار، سبب به حرکت درآمدن توربین میشود، نتیجه کار ارسال گشتاور به گیربکس است.
چرخ دنده سیارهای
یک سیستم چرخ دنده سیاره ای
اکنون که می دانیم گیربکس چگونه خروجیهای موتور را دریافت میکند، حال میتوانیم یاد بگیریم که گیربکس چگونه دندهها را عوض میکند. از آن جایی که این کار یک پروسه بسیار پیچیده است، ما فقط به ارائه توضیحی ساده و اساسی بسنده خواهیم کرد.
سیستم چرخ دنده سیارهای در یک گیربکس اتومات معمولاً چنین ترکیبی دارد: دو دنده خورشیدی در مرکز، یک حامل دنده سیارهای و دو جفت چرخ دنده سیارهای. با انتخاب چنین ترکیبی، مهندسان تلاش دارند تا آزادی عمل بیشتری در اختیار گیربکس قرار داده و بتوانند ورودیها و خروجیهای سیستم را به راحتی تغییر بدهند.
بعد از محاسبات دقیق، شما میتوانید ضرایب دنده مختلفی بسته به این که کدام قسمت (دنده حلقهای یا خورشیدی) را قفل میکنید خواهید داشت. همان طور که احتمالاً حدس زدهاید، مبدل گشتاور هم نقش مهمی در عملکرد پمپ روغن گیربکس دارد. پمپ روغن گیربکس از یک موتور چرخشی داخل قاب پمپ تشکیل شده است. زمانی که میزان چرخش موتور تغییر میکند، روغن گیربکس هم مطابق با آن تغییر خواهد کرد. در نتیجه، سیستم کنترل هیدرولیک سیگنالهایی برای قفل شدن مبدل گشتاور و تعویض دندهها ارسال میکند.
چگونه با یک خودروی اتومات رانندگی کنیم
برای جلوگیری از ارتکاب هر گونه اشتباه هنگام رانندگی با یک خودروی اتومات، ابتدا باید با همه این اشتباهات آشنا شوید. اگر چه همه خودروهای دو دیفرانسیل نحوه عملکرد یکسانی دارند، تفاوتهایی وجود دارند که مالکان خودروها باید با آن آشنا باشند.
خودروهای آتی بازار،مشخصات مدل اتوماتیک K132
استفاده از پا
درست مانند رانندگی با هر خودروی دیگر، باید بدانید که هنگام رانندگی با یک مدل اتومات، چگونه باید از پای خود برای کنترل کردن خودرو استفاده کنید. همان طور که می دانید، مدلهای اتوماتیک فقط دو پدال گاز و ترمز دارند و خبری از پدال کلاچ نیست.
اگر تاکنون با خودروی اتومات رانندگی نکرده باشید، ممکن است در ابتدا با مشکلاتی مواجه شوید. ولی رانندگی با این خودروها بسیار راحت است: شما فقط باید از پای راست خود برای کنترل دو پدال گاز و ترمز استفاده کنید و پای چپتان، همیشه در حال استراحت خواهد بود.
روشن کردن خودرو
هنگام روشن کردن یک خودروی اتومات، نکتهای وجود دارد که رانندهها همیشه باید به خاطر داشته باشند. زمانی که موتور خاموش است، دسته دنده باید روی P قرار داشته باشد. بسیاری از خودروهای اتومات، بعد از خاموش شدن، تا زمانی که دسته دنده روی P نباشد، روشن نمیشوند. بعد از روشن شدن خودرو میتوانید دنده را روی D قرار داده و ترمز دستی را آزاد کنید. بعد از این کار و بدون گاز دادن، خودرو شروع به حرکت خواهد کرد.
دور زدن و تغییر سرعت
دور زدن و تغییر سرعت در خودروهای گیربکس اتومات هیچ تفاوتی با مدلهای دنده دستی ندارد. به راحتی میتوانید با چرخاندن فرمان به راست و چپ جهت حرکت خودرو را عوض کنید. در کنار آن، مالکان خودروهای اتومات بدون نیاز به تعویض دنده و به راحتی فشردن پدال گاز یا ترمز، میتوانند به ترتیب سرعت خودرو را زیاد یا کم کنند.
خودروهای آتی بازار،مشخصات مدل اتوماتیک K132
پارک کردن
نکتهای بسیار مهم که هنگام پارک کردن خودروی دنده اتومات باید بدانید:
حتماً به هنگام پارک کردن خودروی دنده اتومات، دسته دنده را در حالت P قرار داده و سپس خودرو را خاموش کنید. این نکته مهم در صورتی که رعایت نشود میتواند دردسرهای زیادی برای شما فراهم آورد.